‘We zijn er niet meer alleen voor de patiënt, maar ook voor de mantelzorger’
De mantelzorger is onmisbaar in de zorg voor een patiënt. Thuis, maar zeker ook in het ziekenhuis. Isala ziekenhuis deed op uitnodiging van Steunpunt Mantelzorg (onderdeel van ZwolleDoet!) mee aan het landelijke project ‘In voor mantelzorg thuis’. Verpleegkundige Joannie Koenderink vertelt over de veranderingen op de afdeling interne/ouderengeneeskunde om enerzijds overbelasting van mantelzorgers te voorkomen en anderzijds de zorg voor de patiënt te verbeteren.
‘Ik had laatst een nieuwe patiënt met dementie die niet wilde eten. Althans, dat dacht ik. Tegen zijn bezoek zei ik direct ‘goh, wil hij niet eten?’ Zijn familie vertelde dat hij weinig kracht had en dus moeite had met zijn bestek. Ik ben blij dat de familie dit vertelt, want dan kunnen we de patiënt helpen. Uit dit soort kleine voorbeelden blijkt maar weer hoe belangrijk de relatie tussen zorgprofessionals en mantelzorgers is. Het is dus belangrijk dat we de mantelzorger spreken én de juiste vragen stellen.’
Klantreis
‘Ik werk op de afdeling interne/ouderengeneeskunde van ziekenhuis Isala. Als afdeling hebben we meegedaan aan het project ‘In voor mantelzorg thuis’. Het doel is dat het ziekenhuis mantelzorgers voortaan eerder op hulp en ondersteuning kan attenderen én dat we de kennis van mantelzorgers kunnen inzetten bij onze zorg.
De ideale momenten voor onderlinge afstemming hebben we gevonden tijdens de ‘klantreis’. De contactmomenten zijn in kaart gebracht: wanneer staat een mantelzorger open voor informatie, waar hij of zij later, als de zieke thuis is, wat aan kan hebben? De opname is bijvoorbeeld niet het moment om de mantelzorger te vertellen over de ondersteuning voor hem of haar zelf, maar voor ons juist wél het moment om informatie over de patiënt te krijgen. Tussen opname en ontslag is er tijd voor de mantelzorger om te horen hoe het gaat wanneer de patiënt weer thuiskomt.’
Van overbelast naar betrokken
‘Ik merk geregeld dat mantelzorgers overbelast zijn. Niet zelden zeggen ze: ‘bel me maar als het einde nadert’. Of ze gaan niet in op de mogelijkheid om bij de patiënt te overnachten. Dan krijgen we de reactie: ‘ik ben al overbelast, ik wil naar huis’. Die mensen zijn zo moe, zo overvraagd, dat ze opgelucht zijn dat het ziekenhuis de zorg overneemt. Zo zou het niet moeten zijn. Als wij met een doorverwijzing of met informatie over mantelzorg de zorg draaglijk kunnen maken, is dat voor iedereen beter. De mantelzorger kan de zorg dan beter dragen, de patiënt heeft dan meer steun en het ziekenhuis kan de mantelzorger dan weer bij de zorg betrekken. En daar is van beide kanten behoefte aan. Uit onderzoek blijkt namelijk dat de mantelzorger vaak schroomt om hulp aan te bieden in het ziekenhuis. Terwijl wij de kennis die de mantelzorger heeft van de patiënt heel nuttig vinden.’
De zorg stopt niet als iemand het ziekenhuis uitloopt.
Joannie, verpleegkundige Isala
Mantelzorgprotocol
‘Onze beleidsadviseur Dian Paasman werkt aan een mantelzorgprotocol, zodat we in het ziekenhuis allemaal aandacht hebben voor mantelzorg. En we werken aan verschillende voorzieningen: voor mantelzorgers komt er een folder over advies en ondersteuning, er is een online checklist met informatie over wat er bij opname en bij thuiskomst komt kijken en er wordt gewerkt aan een informatiepunt voor mantelzorgers ín het ziekenhuis. Voor verpleegkundigen maken we een e-learning over samenwerking met mantelzorgers. Daarin stoppen we alles wat verpleegkundigen moeten weten om een mantelzorger verder te helpen. Bijvoorbeeld dat er bij Steunpunt Mantelzorg vrijwilligers zijn die mantelzorgers ontlasten, bijvoorbeeld door tijd door te brengen met de hulpvrager, zodat de mantelzorger even de handen vrij heeft. Ik denk dat er onder mijn collega’s nog veel onwetendheid heerst. We willen allemaal mensen helpen, maar dit is nog niet geïntegreerd in ons proces.
‘In voor mantelzorg thuis’ zorgt ervoor dat de samenwerking met mantelzorgers een automatisme wordt en dat we hulp zo kunnen aanreiken dat ze er ook echt iets mee doen. Zagen we voorheen een mantelzorger worstelen, dan zeiden we, ga eens naar de huisarts. Maar dat is voor veel mantelzorgers een grote stap. Zeker wanneer hun naaste in het ziekenhuis ligt. Wie ben ik om nu bij de dokter aan te kloppen, denken ze dan al snel. Verpleegkundigen willen ook wel een luisterend oor bieden, maar zijn aan handen en voeten gebonden. Die kunnen straks een folder meegeven of vragen ‘vindt u het prettig als het informatiepunt contact met u opneemt?’
En dat is nog niet alles. We willen binnenkort ook een spiegelgesprek organiseren. Dat houdt in dat mantelzorgers worden geïnterviewd en verpleegkundigen en artsen luisteren, zonder erop te reageren. Zo krijgen zij écht het verhaal van de mantelzorgers te horen, vanuit hún beleving.’
Buiten de ziekenhuismuren
‘Het is bijzonder wat we hebben neergezet, want we gaan hiermee buiten de ziekenhuismuren. Eigenlijk heel logisch, want de zorg stopt niet als iemand het ziekenhuis uit loopt. We borgen nu dat de mantelzorger de zorg daarna zo goed mogelijk aankan. Én dat de verpleegkundigen en artsen in het ziekenhuis vanaf het moment van opname weten hoe ze een patiënt het best kunnen helpen, dankzij de betrokkenheid van de mantelzorger.
We hebben nu het complete plaatje in beeld. We zijn er niet meer alleen voor de patiënt, maar ook voor de mantelzorger.
Joannie, verpleegkundige Isala
Meer informatie
Meer informatie over deze samenwerking en benieuwd naar de checklist met informatie die is ontwikkeld voor mantelzorgers voor, tijdens en na ziekenhuisopname?
